Η ανθρωπότητα στο ταξίδι του χρόνου: Μία ιστορία επιβίωσης, κυριαρχίας και αέναης εξέλιξης

Είναι η δική μας Ιστορία, που δεν υπάρχει σε κανένα σχολικό εγχειρίδιο, που λίγοι τόλμησαν να αγγίξουν και ακόμα λιγότεροι να κατανοήσουν.

Ίσως γιατί τα διδάγματα που προκύπτουν δεν υπακούουν σε καμιά ιδεολογία. Ίσως γιατί οι μύθοι και οι προκαταλήψεις μας για ένδοξα έθνη, για μεγάλες προσωπικότητες, για θρησκευτικές δοξασίες, να κατέρρεαν. Σίγουρα, γιατί γνωρίζουμε ελάχιστα. Σίγουρα, γιατί το δόγμα της πίστης και του μυστηρίου είναι πιο γλυκό ή βολικό από το φως της αλήθειας.

Ας κάνουμε, λοιπόν, αυτό το ταξίδι αφήνοντας για λίγο την εποχή μας και τις όποιες πραγματικότητες της.


Πριν από διακόσιες χιλιάδες χρόνια, έκανε την εμφάνιση του στη γη ο πρώτος άνθρωπος. Για την ακρίβεια, πρόκειται για μια ομάδα ανθρώπων (γύρω στους 10000) με έναν μόνο τόπο καταγωγής, την Αφρική, με μία μόνο μητρική γλώσσα. Είναι οι γονείς μας, γονείς όλων των ανθρώπων. Αυτό το είδος ζωής είναι μοναδικό γιατί ανακάλυψε την τεχνολογία (χρήση αρχέγονων εργαλείων και φωτιάς), δημιούργησε την κοινωνία, διέθετε πνευματικότητα (τελετές νεκρών, τέχνη, πολιτισμός). Κι έτσι, έμελλε να γίνει ο κυρίαρχος της γης, αφού πρώτα έμαθε να επιβιώνει, να δαμάζει τη φύση, κυριαρχώντας και κατατροπώνοντας κάθε εχθρό, και συνεχώς να εξελίσσεται τεχνολογικά, πνευματικά, κοινωνικά.


Ήταν προικισμένος από μια ανώτερη δύναμη να πετύχει ή όλα συνέβησαν τυχαία? Δεν ξέρω. Η επιστήμη παραδέχεται πως συγκεκριμένα και μοναδικά γεωλογικά- κλιματικά φαινόμενα συνέπεσαν με την ύπαρξη των ανθρωπίδων, δημιουργώντας ένα νέο είδος, εμάς, με πλεονέκτημα επιβίωσης.


Οι πρώτες ανθρώπινες κοινωνίες έμοιαζαν περισσότερο με αγέλες ζώων. Δίχως δομή, εξουσία, καταμερισμό εργασίας. Απλοί κυνηγοί με πρωτόγονα εργαλεία. Ιεραρχία, όπως τη γνωρίζουμε σήμερα, δεν υπήρχε και ο κάθε άνθρωπος ήταν ίσος με τον διπλανό του. Η θέση της γυναίκας ως ζωοδότης υπήρξε κυρίαρχη. Η σωματική δύναμη αποτελούσε μέσο επιβολής και σεβασμού και όποιος την είχε κέρδιζε τις καλύτερες γυναίκες και το καλύτερο φαγητό (ό,τι και το χρήμα στις μέρες μας....., στο μέλλον θα υπάρξει κάτι άλλο).

Εκείνο, όμως, που επιτάχυνε την εξέλιξη μας, δεν ήταν η κοινωνική και πνευματική πρόοδος, μα οι μεγάλες τεχνολογικές ανακαλύψεις.

Η καλλιέργεια της γης με την ανακάλυψη των σπόρων, ώθησε να εγκαταλείψουμε τον νομαδικό τρόπο ζωής και να εγκατασταθούμε σε ένα μέρος. Είναι μια πρωτόγονη κοινότητα, το πρώτο χωριό. Σταδιακά, ανακαλύφθηκε ο πηλός, που γέννησε τα πρώτα οικιακά σκεύη και έδωσε την δυνατότητα αποθήκευσης τροφίμων, ο σίδηρος, που έκανε τα εργαλεία πιο ανθεκτικά, ο oρείχαλκος, που δυνάμωσε τα όπλα και τις ασπίδες, ο τροχός που αύξησε την παραγωγή και το ανταλλακτικό εμπόριο.

Και όλα αυτά τα επέβαλε η αναγκαιότητα της κάθε εποχής και το λαμπρό μυαλό των ανθρώπων. Προσαρμοζόμασταν σε κάθε νέα δυσκολία, εφευρίσκοντας εργαλεία, νόμους, ασκώντας διοίκηση, πολιτική, καταμερίζοντας την εργασία.

Από κει και πέρα, όλα μάς είναι γνωστά. Τα χωριά γιγαντώθηκαν, εξελίχθηκαν σε πόλεις -κράτη. Άλλοι έτρεξαν πιο γρήγορα, όπως οι Αρχαίοι Έλληνες, άλλοι πιο αργά, όπως οι κοινωνίες της Βόρειας Ευρώπης. Αλλά κάθε νέα οικονομική και κοινωνική δομή, όταν παρείχε μεγαλύτερη σταθερότητα και προϋποθέσεις καλύτερης επιβίωσης και πιο άνετης ζωής, ξεπερνούσε τους άλλους ανθρώπινους πειραματισμούς και μεταδίδονταν, είτε ειρηνικά είτε με τη βία, στα πέρατα της γης.


Το μοντέλο των πόλεων- κρατών νικήθηκε από τις αυτοκρατορικές κοινωνίες. Οι αχανείς βασιλείες από τα φεουδαρχικά συστήματα των Οθωμανών, για να αντικατασταθούν κι αυτά από τα έθνη- κράτητων Δυτικών. Το εμπόριο των Βενετών και η βιομηχανική κοινωνία των Άγγλων, εξασφαλίζοντας υπερπαραγωγή πόρων και ταυτόχρονα δυνατότητα διάθεσης και κέρδους, οδήγησαν στον καπιταλισμό. Η τυποποιημένη, βάναυση εργασία του 18ου αιώνα, γέννησε τον σοσιαλισμό και το όραμα μιας πιο ανθρώπινη κοινωνία.


Η σύγκρουση των δύο οικονομικών- πολιτικών μοντέλων, καπιταλισμός vs σοσιαλισμός, στην ψυχροπολεμική περίοδο του 20ου αιώνα, γέννησε την σοσιαλδημοκρατία, ως τρίτο δρόμο εξουσίας και οικονομικής διαχείρισης (με πρότυπο την Σουηδία). Παντού και πάντα, κάθε σύστημα και η εποχή του.


Στις μέρες μας, η τεχνολογική έκρηξη των τελευταίων δεκαετιών, μπορεί να κάνει τη ζωή μας ακόμα πιο πολύπλοκη. Μεταμοντερνισμός, την βαφτίζουν. Έχοντας τη δυνατότητα να αποθηκεύει πλήθος πληροφοριών, να εκτελεί αδύνατες, μέχρι πρότινος, πράξεις όπως πολύ λεπτές χειρουργικές επεμβάσεις και να επεξεργάζεται δεδομένα, προτείνοντας αυτόματα λύσεις, η μηχανή, δεν παραμένει απλό βοήθημα στα χέρια μας, αλλά μάς υποκαθιστά σε μεγάλο βαθμό.


Κάθε ανακάλυψη πήγε μπροστά και μάς προφύλαξε από τον αφανισμό, διατηρώντας στο ακέραιο την πνευματική και πολιτιστική μας μοναδικότητα, βελτιώνοντας και εξελίσσοντας κοινωνικές, οικονομικές και πολιτικές δομές. Οι μαύρες σελίδες της Ιστορίας πολλές. Μα για μένα, ο κάθε άνθρωπος είναι μοναδικός και συγχρόνως ικανός να οικοδομεί Παρθενώνες ή Άουσβιτς...


Μα πέρα από τη βιολογική εξέλιξη υπάρχει και η κοινωνική που θα μας κάνει όλους, μια μέρα, να αντιταχθούμε στη θλιβερή πραγματικότητα των ημερών και να υιοθετήσουμε νέα οράματα και πρακτικές, προς την κατεύθυνση μιας πιο δίκαιης κοινωνίας. Η Ιστορία δεν περιμένει...

Είμαστε όλοι αδέρφια, με τα ίδια προβλήματα, προκλήσεις, όνειρα.''Η ζωή μας είναι μια πάλη να ξεφύγουμε από το βασίλειο της ΤΥΦΛΗΣ ΑΝΑΓΚΑΙΟΤΗΤΑΣ και να δημιουργήσουμε το βασίλειο της ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ'' (Καστοριάδης)