istopolitia

Η Istopolitia ξεκίνησε χωρίς σκοπό.
Τι σημασία έχει ποιος είμαι, ο Γαληνός είναι πιο κοντά σε αυτό που θα έπρεπε να είμαι...

Θα με βρείτε κι εδώ: Alter Logs | twitter | youtube | sync
Αξίζει να διαβάσετε: σπουδαία κείμενα άλλων bloggers

Μια συγκλονιστική ομιλία ενός μεγάλου Ιατροφιλοσόφου για το μέλλον και την εξέλιξη της Ιατρικής (Γ' Μέρος)

diamonds on the inside
6 Ιουνίου 1972, μεγάλο αμφιθέατρο Νέας Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου των Παρισίων. Μια ομιλία του Rene-Albert Gutmann, με τίτλο: "Η εξέλιξη της Ιατρικής 1950-2050" γοητεύει το ακροατήριο. Ήταν ένας προφητικός λόγος για το μέλλον και την εξέλιξη της Ιατρικής.

Τοποθέτησε τον εαυτό του αλλά και το ακροατήριο του στο 2050 και περιέγραψε την πορεία και εξέλιξη της Ιατρικής από το 1950 μέχρι την ημερομηνία αυτή, δηλαδή μέχρι τα μέσα του 21ου αιώνα. (σε μετάφραση του Μαθητή του Ηλία Φωκά, δημοσιευμένο στο περιοδικό "Ιατρική του Σήμερα). 


Το τρίτο μέρος της ομιλία του:
Πριν προχωρήσετε, διαβάστε τα δύο πρώτα μέρη: 
Η εξέλιξη της Ιατρικής 1950- 2050, Αρχαϊκή Εποχή (Α' Μέρος) 
Η εξέλιξη της Ιατρικής 1950-2050, Εποχή του Απανθρωπισμού (Β' Μέρος)  

Γ' Μέρος, σήμερα, 2050..

Κεφαλαιώδης αρχή: 
Οι ηλεκτρονικοί υπολογιστές, μέχρι τώρα απλά όργανα, σιγά-σιγά έγιναν έξυπνα, έπαψαν να λειτουργούν ως μηχανές και είναι πλέον όντα. Δεν περιορίζονται στο να απαντούν μόνο, αλλά υποβάλλουν ερωτήσεις, διαβάζουν απ’ ευθείας μόνοι τους, κι έτσι δεν έχουν ανάγκη, στο μεγαλύτερο αριθμό των περιπτώσεων, από τη μεσολάβηση κάποιου προγραμματιστή ή από τις διάτρητες καρτέλες. Συνδιαλέγονται επίσης σε  απλοποιημένη διεθνή γλώσσα, μισο-γαλλική, μισο-αγγλοσαξωνική, με λίγα λόγια σε μια βασική αργκό. Έτσι λοιπόν ο υπολογιστής ερωτά απ’ ευθείας τον ασθενή, επαληθεύει τις απαντήσεις και απορρίπτει τα δεδομένα εκείνα που δεν είναι συμβατά με τις προδιαγραφές του προγράμματος του.

Παράλληλα χάρη στις εκπληκτικές τελειοποιήσεις, χρησιμοποιούμε καθημερινά μηχανήματα που προβάλλουν στην οθόνη την εξωτερική εικόνα και την εσωτερική δομή των διαφόρων οργάνων. Αυτές οι εικόνες αντικαθιστούν τις παλιές ακτινογραφίες. Άλλα μηχανήματα προβάλλουν και μας αποκαλύπτουν την ιστολογική δομή των διαφόρων ιστών και οργάνων, αντικαθιστώντας το ξεπερασμένο πια μικροσκόπιο. Τέλος, νέες τεχνολογίες αναλύουν τα υγρά και τα αέρια του οργανισμού, αντικαθιστώντας του παλιούς αυτόματους αναλυτές.

Δεν θα ήθελα να επεκταθώ περισσότερο και να αναφερθώ στις απίστευτες προόδους που έχουν πλέον εισαχθεί στην καθημερινή πράξη και που επιτρέπουν πλέον τη λεπτομερή μελέτη του ανθρώπινου σώματος με την ίδια, παραδείγματος χάριν, ευκολία που γίνεται σήμερα η μελέτη της αθέατης πλευρά της σελήνης.

Επιπλέον, έγιναν τεράστιες πρόοδοι στον τομέα της πρόληψης. Το γεγονός αυτό μας επιτρέπει να αντιμετωπίσουμε θεραπευτικά ασθένειες πριν ακόμα εκδηλωθούν, δηλαδή σε προκλινικό στάδιο. Αυτό οφείλεται κυρίως στην πρόοδο της ανοσολογίας, η οποία κατέλαβε κυρίαρχη θέση τόσο στον τομέα της διαγνωστικής όσο και της θεραπευτικής.

Για να επανέλθω σε ένα παράδειγμα στο οποίο αναφέρθηκα προηγουμένως, στην περίπτωση του καρκίνου η ανοσολογία ανιχνεύει και οι ακτίνες εντοπίζουν τα πρώτα ανώμαλα κύτταρα, τα οποία αμέσως καταστρέφονται, χωρίς χειρουργική τομή, με τη χρησιμοποίηση ακτίνων λέιζερ.

Δεν χρειάζεται να σας υπομνήσω την τεράστια ανάπτυξη των τηλεπικοινωνιών που επιτρέπει σε κάθε άνθρωπο, όπου κι αν βρίσκεται να πάει στο πιο κοντινό πρωτοβάθμιο διαγνωστικό κέντρο, οπό όπου μέσω διαδοχικών αναμεταδοτών μέσα σε λίγα λεπτά θα λάβει γραπτώς τόσο τη διάγνωση, όσο και τη θεραπεία ακόμη και αγωγή με αντισώματα. Εξάλλου οι ιατρικές διαλέξεις που μεταδίδονται συνεχώς σε όλο τον κόσμο έχουν επαρκώς επιμορφώσει τους ασθενείς-αριθμούς, οι οποίοι πλέον ξέρουν από μόνοι τους το τι πρέπει να κάνουν.

Καταλαβαίνουμε λοιπόν ότι η θέση του γιατρού άλλαξε εκ βάθρων. Ο ρόλος του παραμένει σημαντικός αλλά τελείως διαφορετικός. Δεν τίθεται πλέον ζήτημα επαφής του με τον ασθενή, αλλά είναι αυτός που πατάει τα κουμπιά, είναι αυτός που ρυθμίζει επίσης το ακριβές σημείο που θα δράσουν οι ακτίνες και τέλος είναι αυτός που, σύμφωνα με τις εντολές του ηλεκτρονικού υπολογιστή, κατευθύνει αν υπάρχει λόγος, τον ‘ασθενή-αριθμό’ στο ενδεδειγμένο κέντρο.

Στην αρχαϊκή περίοδο ο γιατρός ήταν θεραπευτής. Στη μεταβατική προέβαινε σε απολογισμούς-απογραφές. Στη σημερινή εποχή ο ρόλος του συγκρίνεται με αυτόν των παλιών ελεγκτών των εισιτηρίων του Μετρό, που τα τρυπούσαν για να τα ακυρώσουν. Ο ρόλος τους ήταν φυσικά ασήμαντος, αλλά χωρίς αυτούς θα επικρατούσε πλήρης αταξία.

Θα πρέπει να αναφερθούμε εδώ ότι η αύξηση των παραγόντων που ευνοούν την εμφάνιση ασθενειών είχε σαν αποτέλεσμα να ξεπεραστούν οι δυνανατότητες του ανθρώπινου εγκεφάλου με συνέπεια να είναι πλέον απαραίτητη η βοήθεια των ‘μηχανών’.

Ο αριθμός των ανθρώπων του πλανήτη μας αυξήθηκε υπερβολικά. Από τρία δισεκατομμύρια που είχαμε το 1970 φθάσαμε σήμερα, το 2050, στα οκτώ δισεκατομμύρια. Οι άνθρωποι απειλούνται να μην έχουν σε λίγο τον απαραίτητο ζωτικό χώρα να κινηθούν. Σε αυτή την απειλή να προσθέσετε και τη μείωση των μέσων διατροφής. Επί πλέον, το πετρέλαιο και τα πολυάριθμα αλλά απαραίτητα ορυκτά μέταλλα τείνουν προς εξαφάνιση.

Η φοβερή εξάπλωση ασθενειών που προκαλούνται από τη ρύπανση της ατμόσφαιρας ολοκληρώνει τον μαύρο αυτόν πίνακα. Έγιναν προσπάθειες να καταπολεμηθούν όλοι αυτοί οι κίνδυνοι, περιορίζοντας τον αριθμό των κατοίκων του πλανήτη. Για αυτό το λόγο προτάθηκε η αντικατάσταση των πολέμων των παλαιότερων χρόνων, που τώρα δεν μπορούμε ούτε να διανοηθούμε, με την αυστηρή μείωση των γεννήσεων. Παρά ταύτα, κάθε ανθρώπινος έλεγχος, τόσο από πλευράς Ιατρικής όσο και από διάφορες κοινωνικές οργανώσεις, απεδείχθη αδύνατος μπροστά στις ραγδαίες εξελίξεις.

Χρειαζόταν λοιπόν η βοήθεια των ηλεκτρονικών υπολογιστών για να μελετηθούν οι τρόποι αποτροπής του κακού που είχε ήδη αρχίσει να απειλεί αρκετά είδη του ζωικού βασιλείου και να οδηγεί ακόμη και στον κίνδυνο εξαφάνισης του ανθρωπίνου γένους.

Εδώ λοιπόν βρισκόμαστε. Σήμερα τους μόνους που θα μπορούσαμε να χαρακτηρίζουμε ως σοφούς είναι η ομάδα των επίλεκτων ατόμων που ασχολούνται με την τροφοδοσία των ηλεκτρονικών υπολογιστών. Τέλος, μέσα στο ανώνυμο πλήθος των γιατρών-αριθμών, οι μόνοι ειδικοί που απέμειναν σήμερα είναι αυτοί που είναι επιφορτισμένοι να ελέγχουν και να επιδιορθώνουν τους περίπλοκους μηχανισμούς των μηχανών. Είναι οι γιατροί των ηλεκτρονικών υπολογιστών.

Σ’ αυτή τη σχετική απαισιοδοξία, θα ήθελα να προσθέσω και μια προσωπική νότα αγωνίας. Αναμφισβήτητα πετύχαμε τον σκοπό που με τόση αλλαζονεία επιδιώξαμε. Οι ηλεκτρονικοί υπολογιστές συμπεριφέρονται τώρα όπως οι άνθρωποι και οι σημερινοί γιατροί λίγο μόνο διαφέρουν από τις παλιές μηχανές. Παρ’ όλα αυτά πρέπει να επισημάνουμε ότι αυτή η καταπληκτική πορεία των ηλεκτρονικών υπολογιστών προς την ‘εξομοίωσης τους με τον άνθρωπο’ τους βάζει μπροστά σ’ αυτό που παλιά λέγαμε ‘κρίση συνειδήσεως’. 


Έτσι μερικές φορές αντιμετωπίζουν προβλήματα που δεν συμφωνούν μεταξύ τους στον τρόπο επίλυσης τους. Έχει συμβεί και να φιλονικούν μεταξύ τους. Σε πρόσφατο μάλιστα συνέδριο δεν ακούσαμε τους ηλεκτρονικούς υπολογιστές να αλληλοχαρακτηρίζονται ως προοδευτικοί ή ως σκοταδιστές; Κι εμείς οι υπόλοιποι, ανώνυμα κοπάδια γιατρών-αριθμών, φθάσαμε στο σημείο-κι αυτό είναι καινούριο- να διερωτώμεθα: Δεν είναι στ' αλήθεια τίποτα άλλο η ψυχή από μια ορμόνη;

Ο άνθρωπος δεν είναι στην πραγματικότητα παρά σύνολο φυσικοχημικών ενώσεων που δημιουργήθηκαν ξαφνικά πριν από δισεκατομμύρια χρόνια από τυχαία συνάντηση πυρηνικών οξέων και αμινοξέων μέσα στο αρχέγονο μάγμα;


Μήπως τυχόν υπάρχει κάποια άλλη δύναμη που λησμονούμε; Μήπως υπάρχει, με λίγα λόγια, κάτι άλλο ακόμη; Κάτι άλλο; Αλλά τι άλλο; Τελικά, μέσα απ' αυτή την κουζίνα της ύλης μήπως λείπει ένας κόκκος πνευματικού αλατιού που θα της έδινε γεύση;

Μερικοί αναρωτιούνται με αγωνία και άλλοι με ελπίδα μήπως βρισκόμαστε στην παραμονή νέας ‘μεταβατικής περιόδου’ η οποία θα μπορούσε να οδηγήσει σε αναθεώρηση των πάντων. Μήπως βρισκόμαστε στο σημείο που θα παρακολουθήσουμε τον άνθρωπο-αριθμό που σιγά-σιγά θα ξαναγίνει άνθρωπος;

Όπως διαπιστώνετε, ο ορίζοντας δεν είναι ξεκάθαρος. Ανήκει στο απρόβλεπτο μέλλον να μας δώσει απαντήσεις.

Τελείωσα. Θα ήθελα πάντως να ζητήσω συγνώμη τόσο από σας κύριοι συνάδελφοι, όσο και από τους επισήμους που μας τιμούν με την παρουσία τους και ιδιαιτέρως από εσάς κ. Υπουργέ για τη μορφή που έδωσα στην ομιλία μου. Μη με κατηγορήσετε αν σας φάνηκα λίγο ονειροπόλος και επιτρέψτε μου να σας απαντήσω με μια φράση του Σωκράτη που αναφέρεται από τον Πλάτωνα.


Σου μίλησα χαριτολογώντας, αγαπητέ μου Αλκιβιάδη, αλλά παρ’ όλα αυτά σου είπα πράγματα σοβαρά”.

….................................................
Γράφει ο μαθητής του Ηλίας Α. Φωκάς:
Rene- Albert Gutmann: Μεγάλος ιατροφιλόσοφος, ερευνητής, συγγραφέας, λογοτέχνης, ποιητής, ζωγράφος και ελληνολάτρης. Γεννήθηκε το 1885. Τα χαρίσματα αυτά τον διέκριναν μέχρι το τέλος της ζωής του, το 1981.


Πρόεδρος της Εθνικής Γαλλικής Γαστρεντερολογικής Εταιρίας το 1954, μέλος της Εθνικής Ακαδημίας Ιατρικής το 1961 και καθηγητής στο Κολέγιο Ιατρικής των νοσοκομείων των Παρισίων το 1962. Μέλος μεγάλου αριθμού επιστημονικών εταιριών στη Γαλλία και στο εξωτερικό. Έχει τιμηθεί  με την ανώτερη διάκριση του Τάγματος της Λεγεώνας της Τιμής.


Το κλινικό και ερευνητικό του έργο το αφιέρωσε με συνέπεια και σχεδόν αποκλειστικά στη μελέτη των παθήσεων του στομάχου και ιδιαίτερα στην πρώιμη διάγνωση του καρκίνου του στομάχου. Το βιβλίο του “Cancer de l’ estomac au de but” (αρχόμενος καρκίνος στομάχου), που εξεδόθη το 1939, αποτέλεσε επανάσταση για την εποχή του. Τα πρώιμα κλινικά και κυρίως ακτινομορφολογικά σημεία, που περιέγραψε τότε, παραμένουν κλασικά μέχρι σήμερα και χρήσιμα για τη διάγνωση του καρκίνου του στομάχου σε αρχικό στάδιο, παρά την πρόοδο των ενδοσκοπήσεων, των βιοψιών καθώς και άλλων ακόμη διαγνωστικών τεχνικών.


Υπήρξε από τους πρώτους που εφήρμοσαν τη γαστροσκόπηση στη Γαλλία με το περίφημο τότε άκαμπτο γαστροσκόπιο, αλλά ευτύχησε να δει και τα σύγχρονα εύκαμπτα γαστροσκόπια.  Έλεγε για τον εαυτό του με χιούμορ και αυτοσαρκασμό: ”Έχω εξειδικευθεί στη μελέτη 50 εκατοστών του πεπτικού σωλήνα.”


Ο Rene Gutmann, παράλληλα με την Ιατρική, από νεαράς ηλικίας ασχολείτο με τη Λογοτεχνία. Λάτρης του Δάντη, το 1925, μετέφρασε στα γαλλικά την “Κόλαση”. Το 1977 δημοσίευσε ένα άλλο ενδιαφέρον βιβλίο με τίτλο: “Ο Δάντης και η εποχή του”. Αγαπούσε την ποίηση, έγραφε ποιήματα και δημοσίευσε αρκετές ποιητικές συλλογές. Το 1946 εκδόθηκε το βιβλίο του: “Εισαγωγή στη μελέτη των Γάλλων ποιητών”.

Επιδόθηκε επίσης και στη ζωγραφική μέσα στην ακόρεστη ανάγκη του να εκφράζεται. Δε γνωρίζω ποια ήταν η κρίση του φίλου και πελάτη του Pablo Picasso, όταν κάποτε του έδειξε τα έργα του. Λάτρευε την κλασική μουσική, την όπερα και το μπαλέτο.


Ο Rene- Albert Gutmann γεννήθηκε στο τέλος του 19ου αιώνα, έζησε και μεγαλούργησε τον 20ό αιώνα και οραματίστηκε την Ιατρική του 21ου αιώνα. Πιστεύω όμως ότι τώρα που λίγο τον γνωρίσατε, θα συμφωνήσετε μαζί μου ότι ήταν μια μορφή που ερχόταν από την Αναγέννηση.”


….......................................................
Όπως είχα γράψει σε παλιότερο σχόλιο μου:
Η ομιλία του θεωρείται ένα από τα σημαντικότερα κείμενα βιοηθικής των τελευταίων δεκαετιών.Το ακροατήριο ενθουσιάστηκε.

Ο Rene-Albert Gutmann, υπήρξε και μεγάλος φιλέλληνας. Έδωσε το κείμενο της ομιλίας του στον κ. Φωκά και τον παρακάλεσε να δημοσιευτεί και στην Ελλάδα...

Αυτά τα κείμενα γιατί δεν τα διδάσκουν....


ΥΓ. Πρέπει να καταλάβουμε πως η Ιατρική χωρίς τον ιατρό δίπλα από την κλίνη του ασθενούς δεν είναι Ιατρική... Όσο το λησμονούμε, τόσο οι ασθενείς μας θα εγκαταλείπουν ή θα απαξιώνουν την κλασική Ιατρική στρεφόμενοι σε εναλλακτικές, αμφιβόλου αξιοπιστίας και ενίοτε επικίνδυνες ‘θεραπευτικές’ μεθόδους...


Η τεχνολογία, όσο απαραίτητη κι αν είναι, δε μπορεί και δεν πρέπει να αντικαταστήσει το βασικότερο ίσως ανθρώπινο χαρακτηριστικό: την επικοινωνία.. Η τέλεια θεραπευτική σχέση επιτυγχάνεται μόνο με την επαφή Ιατρού- Ασθενούς. 

Το ιστορικό, η κλινική εξέταση, η κλινική εκτίμηση, οι ιατρικές διαγνωστικές αποφάσεις, η θεραπεία, η αποκατάσταση καθώς και οι πρωτογενής (πριν τη νόσο), δευτερογενής (στη διαδρομή της νόσου) και τριτογενής (μετά τη νόσο) πρόληψη

δεν είναι παρά εκφράσεις της άμεσης επαφής και επικοινωνίας μεταξύ δύο ανθρώπων, του Ιατρού που ξέρει και του ασθενούς που πάσχει. 
Είναι δηλαδή εκφράσεις της ίδιας αρχέγονης, μυστικιστικής, κάποτε, και ορθολογικής, σήμερα, θεραπευτικής σχέσης, που αιώνες τώρα ταυτίζεται με το ιατρικό λειτούργημα.

Η πραγματικότητα είναι πολύ διαφορετική και οδυνηρή.. Ωστόσο, αξίζει πάντα να ελπίζεις και να αγωνίζεσαι για το καλύτερο...  

Photo Credit: "diamonds on the inside" by ro_buk [I'm not there], on Flickr

2 comments:

Νοσφεράτος είπε...

πολυ ωραιο μπλογκ ..και σ'ευχαριστω για ενα σχολιο προ καιρου...

Γαληνός είπε...

Σ' ευχαριστώ Νοσφεράτε.
Καλή συνέχεια και καλή δύναμη.

Δημοσίευση σχολίου

Eθελοντισμος